شمار زیادی از عرب‌ها در ترکیه و اسرائیل زندگی می‌کنند که دو کشور غیرعربی خاورمیانه‌اند. این دو کشور در گذشته روابط گسترده و نزدیکی با هم داشتند، اما در دو دهه گذشته، به‌دلیل درگیری اسرائيل و فلسطین، این روابط به وخامت گرایید و دستخوش تغییرات زیادی شد. در سال ۲۰۰۹، اردوغان با متهم کردن شیمون پرز، رئیس‌جمهوری سابق اسرائيل، به کشتن کودکان فلسطینی هنگام سخنرانی‌اش، اجلاس داووس را به نشانه اعتراض ترک کرد. در سال ۲۰۱۰، ترکیه سعی کرد با ارسال کمک به فلسطینیان محاصره نوار غزه را بشکند. این امر به حمله مرگبار اسرائیل منجر شد و روابط آنکارا و تل‌آویو را وارد بحران شدیدی کرد.
با این حال، پیش از وقوع عملیات طوفان‌الاقصی، ترکیه در مسیر آشتی با اسرائيل گام برمی‌داشت. در حالی که از سال ۲۰۰۸ هیچ‌یک از مقام‌های بلندپایه ترکیه یا اسرائيل به کشورهای یکدیگر سفر نکرده بودند، در سال ۲۰۲۲ اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهوری اسرائیل، در سفری رسمی به آنکارا با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، دیدار کرد. در سپتامبر ۲۰۲۳، اردوغان با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سازمان ملل متحد در نیویورک ملاقات کرد. به همین دلیل، در آغاز درگیری اسرائيل و حماس، ترکیه می‌کوشید خویشتن‌دار باشد و از خدشه‌دار شدن روابطش با اسرائیل جلوگیری کند تا روابطش با غرب نیز دستخوش چالش نشود. افزون برآن، آنکارا درپی آن بود تا در سایه روابط خوبی که با اسرائيل و حماس داشت، برای پایان دادن به جنگ در نوار غزه میانجی‌گری کند. سپس مشخص شد که ترکیه به‌دلیل آماده نبودن اسرائيل برای پذیرش آتش‌بس نمی‌تواند در پایان دادن به جنگ در منطقه نقش موثری داشته باشد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به‌رغم هیاهو و انتقاد شدید از اسرائيل، اردوغان هیچ اقدام مشخصی علیه تل‌آویو اتخاذ نکرد و به دنبال قطع روابط دیپلماتیکش با اسرائيل نبود، بلکه اعلام کرد که پس از کنار رفتن نتانیاهو از قدرت به گسترش روابط با اسرائيل ادامه خواهد داد. افزون برآن، اردوغان نخواست از هیچ کشور عربی به‌دلیل حمایت ناکافی از فلسطینی‌ها انتقاد کند. به این معنی که او می‌کوشید تا روند آشتی را، که با شماری از کشورهای منطقه از جمله اسرائیل، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی آغاز کرده بود، حفظ کند.
پس از تحولات ناشی از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائيل، اردوغان به‌دلیل ادامه تجارت با اسرائيل، با فشارها و انتقادهای فزاینده مواجه شد. مقاومت اردوغان در برابر درخواست‌ها برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه اسرائيل به شکست تیم اردوغان در انتخابات محلی ۳۱ مارس ۲۰۲۴ منجر شد و رئیس‌جمهوری ترکیه را بر آن داشت تا در برابر اسرائيل موضع سخت‌تری بگیرد. به همین دلیل بود که در ۱۰ آوریل گذشته، و تنها ده روز پس از برگزاری انتخابات محلی، دولت ترکیه محدودیت‌های تجاری را بر ۵۴ قلم از محصولات صادراتی به اسرائيل اعمال کرد. سپس در سوم ماه مه گذشته تمامی روابط تجاری‌اش با اسرائيل را قطع کرد. از سوی دیگر، دیدار اردوغان با اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در ۲۰ آوریل گذشته با انتقاد شدید محافل غربی مواجه شد. سرانجام در پنجم ماه اوت جاری هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، اعلام کرد که آنکارا به پرونده شکایت افریقای جنوبی علیه نسل‌کشی اسرائیل در غزه در دیوان بین‌المللی دادگستری پیوسته و اعلامیه‌اش در این‌باره را به دادگاه لاهه ارائه کرده است.
بیانیه اردوغان در ۲۸ ژوئیه گذشته درمورد کمک به فلسطینی‌ها در حالی صورت گرفت که اقدام‌های تشدیدکننده ترکیه برای برخی از مردم این کشور رضایت‌بخش نبود. اما برای همه آشکار بود که این بیانیه از قبل تهیه شده بود. علاوه برآن، اردوغان در جریان سخنرانی در جلسه‌ای خصوصی حزب عدالت و توسعه عملا خشمگین به نظر می‌رسید، اما خشم او متوجه اسرائيل نبود، بلکه بیشتر متوجه حزب جمهوری‌خواه خلق بود که با درخواست آنکارا برای اتخاذ مواضع تند دربرابر اسرائيل مخالف است.
با این حال، شاید اردوغان برای شدیدتر نشدن تنش در لبنان درصدد ارائه پیام هشدارآمیزی به اسرائیل بوده است، به‌ویژه اینکه او اظهار داشت که ترکیه آماده حمایت از لبنان است و همان‌گونه که به لیبی و آذربایجان کمک کرد، بی‌درنگ به کمک لبنان خواهد شتافت و تجهیزات جنگی و کارشناسان نظامی را، به دعوت دولت لبنان، به آن کشور اعزام خواهد کرد. البته این موضوع را تا کنون هیچ منبع موثقی تایید نکرده است.
پس از ترور اسماعیل هنیه، اسرائيل سخنان خشم‌آلود اردوغان را به‌دقت ازیابی کرد، به‌ویژه اینکه اردوغان با هنیه رابطه شخصی داشت و بارها با او دیدار کرده بود. آخرین دیدار اردوغان و اسماعیل هنیه در ماه آوریل گذشته بود. به همین دلیل، اردوغان از ترور هنیه به‌شدت ناراحت و عصبانی بود. پس از کشته شدن اسماعیل هنیه، دولت ترکیه یک روز عزای عمومی اعلام کرد و هیئتی بلندپایه را برای شرکت در مراسم تشییع جنازه هنیه به دوحه پایتخت قطر اعزام کرد.
ترکیه که می‌کوشید روابطش با سوریه و اسرائيل را از سر بگیرد، بدون اینکه نقشی برای میانجی‌گری ایفا کند، نفوذش را در منطقه از دست داد. افزون برآن، نفوذ ترکیه بر گروه‌های فلسطینی نیز بسیار محدود است. به‌رغم حمایت شدید اردوغان از حماس و تشبیه این سازمان به جنبش آزادی‌بخش ترکیه، آنکارا نفوذ بسیار محدودی در جنبش حماس دارد. علاوه بر این، با تشدید جنگ اسرائیل علیه غزه، نقش شاخه نظامی حماس، که ترکیه هیچ تماسی با آن نداشت، افزایش چشم‌گیری یافت. در واقع، ترور هنیه و انتخاب یحیی سنوار به رهبری حماس نفوذ ترکیه در میان فلسطینیان را بیشتر کاهش داد.
اکنون اگر ترکیه به دنبال بازگشت به موضع تاثیرگذارش در منطقه باشد، باید به سیاست‌هایی بازگردد که در اوایل دهه ۲۰۰۰ آن را به میانجی برجسته‌ای در خاورمیانه تبدیل کرده بود. آنکارا باید به دنبال استفاده از قدرت نرم باشد، دیپلماسی را در اولویت قرار دهد، قدرت گفت‌وگو با همه بازیگران منطقه را حفظ کند و از رفتن به سمت سیاست ناپایدار خارجی بپرهیزد. دولت ترکیه زمانی می‌تواند نقش موثرش در منطقه را به دست آورد که سیاست خارجی را قربانی کشمکش‌های داخلی نکند.
